Architect Jacob van Campen (1596-1659) kreeg opdracht een Stadhuis voor Amsterdam te ontwerpen dat zijn weerga niet zou kennen. In 1648 werd de eerste steen gelegd en zeven jaar later werd het Stadhuis, het huidige Koninklijk Paleis op de Dam, als bestuursgebouw en tempel van kunst, geloof en wetenschap ingewijd. Het moest niet alleen qua uiterlijk alle voorgaande bestuursgebouwen overtreffen, er moesten bovendien filosofische en allegorische betekenissen in zijn verweven. De Grieks-Romeinse en christelijke kennis werden destijds als één geheel gezien. Zo kon Van Campen het idee van een christelijke tempel combineren met Plato’s ordening van de kosmos. Om de universele harmonie te herscheppen, greep de architect steeds terug op de elementaire opbouw uit Aarde, Water, Lucht en Vuur. Bij het onderzoek naar het ingenieuze decoratieprogramma spreken de diepe betekenislagen tot de verbeelding. In dit schitterend geïllustreerde boek ontrafelt dr. Eymert-Jan Goossens de vele verwijzingen naar verantwoord bestuur, geloof, wetenschap en de stand van beschaving in de zelfbewuste handelsmetropool. Woord vooraf 7 Korte samenvatting 9 1. Inleiding 16 • Bouwkunst ter bevestiging van ambitie en het belang van vrede 18 • Jacob van Campen (1596-1657) en het Stadhuis 20 • Wereldwonder tussen Amstel en IJ 22 • Historiografie: beeldhouwkunst, architectuur, verbouwingen en restauraties 26 • Historiografie: tentoonstellingen en catalogi 28 2. De zeventiende-eeuwse bronnen 32 • Het concept van het Stadhuis 32 • De maquettes 33 • De gravures 35 • Geschreven bronnen: gedichten, stadsbeschrijvingen en rekeningen 39 • Het belang van de bronnen 49 3. Alwijsheid als ideaal 52 • De schepping 52 • Het wereldbeeld van Constantijn Huygens en Jacob van Campen 56 • Salomons tempel 59 • ‘Goddelijck gesticht, door Kampens geest ontloocken’ 61 • Harmonia Mundi 64 4. Exterieur van het Stadhuis 76 • Klokkentoren en windvaan 76 • Ontwerp, iconografie en uitvoering van de timpanen 77 • De marmeren timpanen 82 • Vrede, Atlas en de deugden 82 • De plaats en betekenis van de festoenen aan de buitengevels 96 • Spiegeling vanuit vogelperspectief 100 • Betekenisdragende kapitelen 103 • Iconologie van de buitengevels 107 5. Interieur van het Stadhuis 112 • De openbare binnenruimte, Burgerzaal en galerijen 112 • Wereldkaart op groot formaat 121 • Zeven planeten, goden en moeder aarde 133 • Planeten, ter weerszijden van de oostwestas 153 • De Stedemaagd 153 • Festoenen in de Burgerzaal en de galerijen 156 • Plafonds van de galerijen 164 • De Batavenserie 165 • Eenheid en tweedeling 171 6. De vertrekken: rechterlijke, bestuurlijke en financiële macht 174 • Rechterlijke macht 174 • Bestuurlijke macht 203 • Financiële macht 222 • Andere colleges en ondersteunende diensten 235 • De functie van de vertrekken 243 7. Mauritshuis, Oranjezaal en Spaanse paleizen 246 • Mauritshuis, Domus Kosmografica in Den Haag 246 • De Oranjezaal van Paleis Huis ten Bosch in Den Haag 247 • Spaanse paleizen en een Hollands Stadhuis 250 8. Heel en Al 254 • De toonzetting 254 • Harmonie 255 • Schicken en vlijen 256 • Ethiek en esthetiek vloeien samen 256 • Gods instemming 259 Appendices 260 Literatuur 285 Noten 292 Colofon 304