De evolutie van kernfysisch onderzoek in Leuven: van eerste stappen naar hoofdrol. De ontwikkeling van de kernfysica in België gaat terug tot de eerste helft van de twintigste eeuw en is aanvankelijk nauw verbonden met de koloniale exploitatie van Congo. De ontdekking van uitzonderlijke ertsen in Congo leverde de Belgische universiteiten radioactieve bronnen, die cruciaal waren voor de groei van zowel het kernfysisch onderzoek als de nucleaire geneeskunde. Na de Tweede Wereldoorlog investeert België sterk in fundamenteel en toegepast kernfysisch onderzoek, grotendeels gefinancierd met een taks geheven op het uranium geleverd aan de Verenigde Staten. Met deze middelen bouwen in 1947 de Franstalige kernfysici in Leuven het eerste Belgische cyclotron, een circulaire deeltjesversneller, een machine die een revolutionaire rol speelde in de kernfysica. Pas na 1959 kunnen ook Vlaamse studenten doctoreren in de kernfysica, eerst aan het cyclotron in Heverlee later aan de cyclotrons in Louvain-la-Neuve. Dit zorgde ervoor dat de Vlaamse afdeling in Heverlee zich verder specialiseerde en uitgroeide tot het Instituut voor Kern- en Stralingsfysica, een hoofdrolspeler in Europees kernfysisch onderzoek. Vandaag worden in de laboratoria van het instituut innovatieve technieken ontwikkeld, die vervolgens leiden tot experimenten aan de grootste versnellerscentra wereldwijd. Die technieken zijn niet enkel van belang voor fundamenteel onderzoek, maar kunnen we ook niet langer wegdenken uit de nucleaire geneeskunde. INLEIDING HOOFDSTUK 1. DE EERSTE RADIOACTIEVE ERTSEN IN BELGIË EN EEN FRANSTALIGE START IN LEUVEN Radium: ooit het duurste element uit de tabel van Mendelejev Uranium: van afvalproduct tot strategisch goed Kernfysica aan de Leuvense universiteit in de naoorlog De breuklijn tussen lage- en hoge- energiefysica Pierre Macq en het cyclotron van Louvain-la-Neuve HOOFDSTUK 2. EEN ‘DISNEYLAND VOOR FYSICI’ : DE INTREDE VAN EEN GLOEDNIEUW INSTITUUT (1958–1969) De eerste Vlaamse doctoraten in de kernfysica De vorming van een kernfysisch programma Een eigen gebouw voor het IKS Een wetenschappelijk comité bepaalt de toekomst van de natuurkunde De groeikansen van het jonge instituut HOOFDSTUK 3. HET WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA KRIJGT VORM (1970–1985) Het kernfysisch onderzoek *De kernspectroscopiegroep De kernoriëntatie-on-line- of KOOL-groep De lasergroep* Het vastestofonderzoek met nucleaire methodes *De kernoriëntatiegroep, de hoekcorrelatiegroep en de mössbauer-groep Rutherford-terugverstrooiing en kanalisatie In-vluchtpolarisatie* De weg naar een collegiaal beleid HOOFDSTUK 4. DONDERWOLKEN DIENEN ZICH AAN (1985–1995) Van een mogelijke catastrofe naar de sterren *Het einde van de kernfysica in Louvain-la-Neuve Europese erkenning* Star Wars Een onverwachte heroriëntering Sputterende financiering Evaluatie van het onderzoek: tellen en wegen HOOFDSTUK 5. DE HORIZON VERBREEDT : INTERNATIONALISERING OP VOLLE SNELHEID De weg naar de FWO-Big Science-financiering Het IKS wordt bijna volledig uithuizig *CERN, Genève, Zwitserland met het ISOLDE-programma GSI, Darmstadt, Duitsland GANIL, Caen, Frankrijk Synchrotronstraling-faciliteiten ESRF, Grenoble, Frankrijk Institut Laue-Langevin, Grenoble, Frankrijk en Paul Scherrer Institute, Villigen, Zwitserland* HOOFDSTUK 6. SAMENWERKEN EN VERRUIMEN Het Ion and Molecular Beam Laboratory Interdisciplinair onderzoek HOOFDSTUK 7. ONDERWIJS EN DIENSTVERLENING Onderwijs Dienstverlening Wetenschapseducatie en -communicatie HOOFDSTUK 8. DE RECENTSTE ONTWIKKELINGEN EN EEN BLIK IN DE TOEKOMST LISOL’s laatste experiment leidt tot een doorbraak Lasers en ionenvallen Een afscheiding maar geen afscheid Een kernklok HOOFDSTUK 9. CONCLUSIE ANNEX 1. ENKELE KERNBEGRIPPEN VERDER UITGELEGD Kernfysische begrippen De kwantumladder De fundamentele interacties en het Standaardmodel De hyperfijninteractie Isotopenseparatie ANNEX 2. LIJST VAN DE DOCTORATEN EINDNOTEN AFKORTINGEN LITERATUUR HERKOMST FOTOMATERIAAL DANKWOORD