Regie versterken in het onderwijs gaat over de invloed die leraren hebben op de ontwikkeling van hun leerlingen. Iedere leerling ontwikkelt zich anders. Waarom is dat zo en hoe kan je ervoor zorgen dat jouw leerlingen belangrijke vaardigheden en het vermogen om relaties aan te gaan zo goed mogelijk ontwikkelen? Jezelf zijn en professional zijn is het antwoord. Weten wie je bent en welke waarden je hebt, weten welk effect je handelen heeft op het denken en doen van jouw leerlingen. Handelen vanuit je gevoel en tegelijkertijd bewust bezig zijn met elke leerling. In dit boek worden praktische handvatten gegeven om doelgericht met zogenaamde Regiefuncties van leerlingen aan de slag te gaan. Regiefuncties zorgen ervoor dat leerlingen zelf invloed kunnen uitoefenen op hun gedrag en leerproces. Hierdoor leren leerlingen zichzelf kennen, ervaren ze dat ze keuzes hebben en krijgen ze meer zelfvertrouwen. Daarnaast biedt het boek een model voor een onderwijskundig zinvolle relatie die passend en goed onderwijs voor alle leerlingen mogelijk maakt en de basishouding van de leraar versterkt. Een basishouding gericht op aandacht, veiligheid en perspectief, met oog voor de mogelijkheden en grenzen van de leerlingen en de school! Voorwoord 5 Inleiding 11 1 Regie en gedrag 14 Hoe ben je van invloed op de ontwikkeling van leerlingen op school? 16 Wat is belangrijk voor leerlingen? 17 Wat kunnen ze leren? 19 Hoe ontwikkel je regie? 20 Wat zijn regiefuncties? 21 Doelgericht aan de slag met de leerling 23 Hoe ontwikkel je regiefuncties en hoe kun je ze versterken? 24 Waarom zijn leraren zo belangrijk? De relatie als voorwaarde voor 25 ontwikkeling Een goede leraar is onbetaalbaar 28 Wat is zinvol ingrijpen? 30 Wat je ziet is wat je krijgt, of: wat je zaait, oogst je 31 Doelgericht regie versterken 32 2 Worden wie je bent. Hoe ben je als leraar of docent 34 Voorwoord van invloed? Inleiding 34 Aanleg, temperament en informatieverwerking 37 Regiefuncties en het brein 39 Imitatie van voorbeeldfiguren en leeftijdgenoten 41 Opvoeding 44 Ervaringen 45 Samenvatting 46 Regiefuncties 48 Inleiding 48 Welke regiefuncties zijn er? 49 Taal (communicatie en verbeelding) 49 Geheugen 50 Perceptie 50 Motoriek 51 Zelfcontrole 51 Geweten 52 Oriëntatie in tijd en ruimte 53 Gedrag 54 Samenvatting 55 4 Ontwikkeling in stadia 56 Inleiding 56 Het presociale of symbiotische stadium en de impulsieve of 56 egocentrische fase, gericht op verlangens en impulsen van het ik Het afwerende of zelfbeschermende stadium 57 Het conformistische stadium; het verlangen erbij te horen 58 Het zelfbewuste stadium; een eigen geest 59 Het verantwoordelijke stadium 59 Wat betekent dit voor de basishouding van leraren? 61 Samenvatting 61 5 Van gedrag naar vaardigheden in ontwikkeling 63 Over begeleiden en loslaten 63 Van gedrag naar regiefuncties 64 Doelen stellen en kleine stappen nemen 73 Regiefuncties en gedragsproblematiek 73 Samenvatting 74 6 Wat is een zinvolle relatie? 76 Inleiding 76 Hoe ziet een goede relatie eruit? Vertrouwen en 77 ontwikkelingsperspectief Een onderwijskundig zinvolle relatie 77 Acceptatie 78 Afstemmen en grenzen stellen 85 Zelfvertrouwen bevorderen 91 Onafhankelijkheid 95 Creativiteit, uniciteit en eigenheid; worden wie je bent 100 Samenvatting 103 7 De bouwstenen bij klassenmanagement of bij 106 vraagstukken over passend onderwijs Model 1 Vragenlijst onderwijskundig zinvolle relatie voor 107 leraren en docenten Model 2 Vragenlijst onderwijskundig zinvolle relatie voor 111 leraren en docenten Samenvatting 115 8 Versterken van de regiefuncties 116 Inleiding 116 Van gedrag naar vaardigheid 117 Gouden driehoek 120 Doelgericht werken in een school 122 Model 2 123 Lerende cultuur 125 Samenvatting 126 9 Doelgericht in gesprek met behulp van de vijf bouwstenen 127 Inleiding: kleine stappen zijn grote stappen 127 Bouwsteen 1, Zien en acceptatie 128 Bouwsteen 2, Afstemmen en begrenzen 129 Bouwsteen 3 Vertrouwen, wat kun je leren 130 Bouwsteen 4, Onafhankelijkheid, wat je al kunt en doet 131 Bouwsteen 5, creativiteit, eigenheid en uniciteit 132 Belangrijke aandachtspunten bij een regieversterkend gesprek 134 Vragenlijst zinvolle relatie tijdens een gesprek: vertrouwen, 133 acceptatie en bieden van perspectief op ontwikkeling Samenvatting 136 10 Spelen en verbeelding; het gebruik maken van creativiteit 137 van leerlingen en het versterken van hun regie Het gebruik maken van spel bij jonge leerlingen 138 Persoonlijkheidsontwikkeling en creativiteit 139 Stadia in spelontwikkeling 140 Extra ondersteuning bij spel of creativiteit 141 Verbeelding en ego-ontwikkeling 145 Vragenlijst onderwijskundig zinvolle relatie bij spel of creatieve vakken 145 Creativiteit en inspiratie; de kunst van loslaten 146 Samenvatting 147 Tot slot: de leraar doet ertoe 149 Een zinvolle relatie, afstand en nabijheid 149 Doelgericht versterken van regie 151 Regie versterken en onderwijskundig leiderschap 151 Literatuur en referenties 155 Bijlagen 159 1 Model regiefuncties 162 2 Leerdoelenformat 166 3 POP voor leerlingen 168 4 Individueel Ontwikkelingsplan 170 5 Observatieformat 173