Duik in de boeiende reeks 'Passies en Politiek', waar actuele vraagstukken filosofisch en historisch worden gekaderd in een toegankelijke taal die de academische toets kan doorstaan. Deze essays stimuleren persoonlijke, kritische reflectie en nodigen uit tot een breed en open debat over hedendaagse politieke thema's die ons allen raken. Bereid je voor op een reis die je denken zal uitdagen en verrijken! We willen allemaal een goed leven leiden. Maar zo’n leven is alleen mogelijk in een samenleving die bescherming en zekerheid biedt, rechtvaardig is, en ruimte laat om eigen dromen en idealen na te jagen. Maar hoe ziet zo’n samenleving eruit? In dit essay nemen we u mee op een boeiende reis door de geschiedenis van het Westen. We trekken naar het Schotland van de Verlichting, naar de bruisende Italiaanse stadstaten, naar het roemrijke Pruisen en de bewogen dagen van de Franse Revolutie. Het zijn plaatsen en tijden waar ideeën over vrijheid en rechtvaardigheid werden gesmeed. Onderweg ontmoeten we visionaire denkers die onze wereld hebben vormgegeven: Thomas van Aquino, Montesquieu en de rusteloze Rousseau, die ons begeleidt op zijn intrigerende omzwervingen door Europa. Stap voor stap ontdekken we de fundamenten van onze samenleving. We zien hoe vrijheid en identiteit diep verweven zijn met onze omgeving. Tegelijkertijd roept dit de vraag op: hoe vinden we de juiste balans tussen individuele vrijheid en samenleven? Dit essay is een uitnodiging om samen na te denken. Laten we verkennen hoe we een samenleving kunnen bouwen waarin uw droom van ‘het goede leven’ werkelijkheid wordt. De wereld zoals we die kennen verandert razendsnel, voor velen te snel. Waar zijn onze veilige ankerpunten naartoe? Hoe en wanneer zijn die zomaar kunnen verdwijnen? Nog maar een paar honderd jaar geleden is onze leefwereld drastisch veranderd. De oude mythische verhalen en rituelen zijn vervlogen. De rationele, ‘verlichte’, mens kwam centraal te staan. Het resulteert vandaag in de brede stroming van het neoliberalisme en in nieuwe uitdagingen als klimaat en migratie. En ook al moeten we hiervoor rationele antwoorden vinden, we mogen niet vergeten dat onze natuurlijke passies en emoties een veel grotere rol spelen dan we vermoeden. Dit essay neemt u in een heldere en toegankelijke taal mee in een filosofisch avontuur dat miljoenen jaren geleden begon, naar onze eerste morele afspraken om überhaupt te kunnen overleven. We reizen naar Schotland, Frankrijk en Pruisen aan de vooravond van de Franse revolutie. Onderweg ontmoeten we Luther, Mandeville, Hume en Kant. En we gaan uitgebreid op bezoek bij een der grootste moraalfilosofen van de Verlichting, Adam Smith, die verrassend meer psycholoog is dan we zouden verwachten. Tenslotte vragen we ons af hoe om te gaan met fake news, met neoliberaal denken en met onze vervlogen ‘algemene morele principes’. INHOUD Tijdlijn 6 Dramatis personae 7 Proloog 8 Ten geleide: passies en politiek 14 I DE FUNDAMENTEN De geboorte van de passies 17 II VERSTORING VAN DE ZEKERHEDEN Edelen in opstand: de ‘Magna Carta’ 29 Religieus protest: Martin Luther 35 Oorlog van allen tegen allen: Thomas Hobbes 41 Eigenbelang goed voor iedereen? De bijenkorf 51 Een catastrofale beving: Lissabon 1755 59 Een intermezzo 63 III EEN NIEUWE TIJD De rationele mens. David Hume 65 De empathische mens. Adam Smith 73 Sympathie en begeerte 87 Het nieuwe geweten 91 Hou van mij! 95 Verdwijnende ankerpunten 99 De snelweg naar narcisme 105 “Hebzucht is goed” 109 Een ‘Onzichtbare Hand’ 113 Een ‘minimale overheid’? 121 Vogelzwermen 127 De erfenis van Adam Smith 139 IV EIGENTIJDSE BESCHOUWINGEN Waarheid en leugen 135 Wat is rechtvaardig? 143 Neoliberalisme. De nieuwe stroming 149 De impact van taxatie 155 ‘Algemene Morele Principes’ 159 Literatuurlijst 170